COSO Workshop: ยกระดับการตรวจสอบเชิงรุก ด้วยกรอบการควบคุมภายใน
เมื่อพูดถึง “การตรวจสอบเชิงรุก” หลายคนอาจนึกถึงเพียงการตรวจให้เร็วขึ้นหรือถี่ขึ้น แต่แท้จริงแล้ว หัวใจของการตรวจสอบเชิงรุกคือ การเข้าใจความเสี่ยงเชิงระบบ (Systemic Risk) และออกแบบขั้นตอนตรวจสอบให้ป้องกันความคลาดเคลื่อนตั้งแต่ต้นทาง นี่คือแนวคิดหลักของ COSO Workshop 2025 ที่จัดขึ้นในสัปดาห์ “Empower People, Enhance Quality” เพื่อยกระดับการคิดและการทำงานของผู้สอบบัญชีในยุคที่ความเสี่ยงซับซ้อนและเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา
จากแนวรับสู่แนวรุก: เปลี่ยนบทบาทผู้สอบบัญชี
กรอบ COSO Framework เป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยให้นักตรวจสอบเข้าใจระบบควบคุมภายในขององค์กรอย่างเป็นระบบ โดยเน้น 5 องค์ประกอบหลัก ได้แก่ Control Environment, Risk Assessment, Control Activities, Information & Communication, Monitoring Activities ซึ่งเมื่อผสานเข้ากับกระบวนการตรวจสอบ จะช่วยให้ผู้สอบบัญชีสามารถมองเห็น “ต้นตอของความเสี่ยง” แทนที่จะรอให้เกิดข้อผิดพลาดแล้วจึงตรวจพบในภายหลัง
Workshop Highlight: ฝึกคิด ฝึกวิเคราะห์ ฝึกออกแบบ
ภายในเวิร์กช็อป ผู้เข้าร่วมถูกแบ่งเป็นกลุ่มจำลองเพื่อวิเคราะห์ระบบธุรกิจจริง และออกแบบแนวทางตรวจสอบเชิงรุก โดยใช้โจทย์ 3 ระบบหลัก
โจทย์ใน Workshop
- ระบบขาย (Sales Process) – วิเคราะห์เส้นทางข้อมูลตั้งแต่ใบเสนอราคา → ใบสั่งขาย → ใบส่งของ → การรับชำระ พร้อมระบุจุดเสี่ยงและการควบคุมที่ต้องทดสอบ
- ระบบจัดซื้อ (Procurement) – วิเคราะห์ segregation of duties ระหว่างฝ่ายจัดซื้อ ฝ่ายคลัง และฝ่ายบัญชี
- ระบบเงินเดือน (Payroll) – ตรวจสอบการอนุมัติและการควบคุมสิทธิ์การเข้าถึงข้อมูล (Access Control)
ทีมผู้เข้าร่วมได้ออกแบบ Proactive Audit Plan โดยใช้เทคนิค “Risk–Control–Test” คือ ระบุความเสี่ยง → ระบุการควบคุม → ออกแบบขั้นตอนตรวจสอบ → ระบุหลักฐานที่ต้องใช้
แนวทางที่ A&A ใช้ในการประเมินระบบควบคุมภายใน
- เริ่มต้นด้วยการทำ Process Walkthrough กับลูกค้า เพื่อให้เข้าใจขั้นตอนจริงและจุดเสี่ยงในระบบ
- ใช้เครื่องมือ Risk Matrix ในการจัดลำดับความสำคัญของความเสี่ยง (ตาม Impact × Likelihood)
- ออกแบบ Control Testing Plan เพื่อทดสอบจุดควบคุมที่สำคัญเท่านั้น ลดภาระและเพิ่มประสิทธิภาพ
- สื่อสารผลกับลูกค้าผ่าน Internal Control Summary Report ที่อ่านง่ายและใช้ติดตามผลได้จริง
Proactive Audit Checklist
- ☑ ประเมินระดับความเสี่ยงของกระบวนการก่อนเริ่มตรวจสอบ (Risk Scoring)
- ☑ ระบุจุดควบคุมสำคัญ (Key Controls) และวิธีทดสอบแต่ละจุด
- ☑ ใช้เทคนิค Data Analytics เพื่อค้นหาความผิดปกติ (เช่น outlier หรือ duplication)
- ☑ ติดตามผลการทดสอบและบันทึกในระบบ Quality Review
- ☑ สื่อสารประเด็นที่ค้นพบอย่างสร้างสรรค์ (Constructive Feedback) เพื่อให้ลูกค้าปรับปรุงได้จริง
ผลลัพธ์ของ COSO Workshop
- ต่อพนักงาน: มีทักษะในการคิดวิเคราะห์ความเสี่ยงและออกแบบแนวทางตรวจสอบเชิงรุกอย่างเป็นระบบ
- ต่อสำนักงาน: ได้แนวทางการตรวจสอบที่สอดคล้องกับกรอบ COSO และ ISQM 1 ช่วยยกระดับคุณภาพงานสอบบัญชีโดยรวม
สรุป
COSO Workshop 2025 ไม่ได้เพียงช่วยให้ผู้สอบบัญชีทำงานได้ละเอียดขึ้น แต่ยังเปลี่ยนมุมมองจาก “การตรวจสอบความผิดพลาด” เป็น “การตรวจสอบเพื่อป้องกันและสร้างคุณค่า” ซึ่งคือหัวใจของ การตรวจสอบเชิงรุก (Proactive Audit) ที่ A&A มุ่งพัฒนาอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ลูกค้าและสังคมได้รับความมั่นใจสูงสุดในคุณภาพของงานสอบบัญชี
