Audit Checklist
TFRS 15/16: เช็กลิสต์สำหรับผู้สอบบัญชี ฉบับอัปเดต ปี 2568
บทความนี้สรุป เช็กลิสต์ใช้งานจริง สำหรับการตรวจสอบรายได้ตาม TFRS 15 และสัญญาเช่าตาม TFRS 16 เพื่อให้ทีมตรวจสอบสามารถออกแบบขั้นตอนการทดสอบได้ตรงจุด ตรวจสอบย้อนกลับได้ และสื่อสารกับลูกค้าอย่างโปร่งใส เหมาะสำหรับฤดูกาลตรวจสอบปี 2568 เป็นต้นไป
สรุปเร็ว: แผนที่ความคิด (Quick Map)
- TFRS 15: 5 ขั้นตอน (Identify contract → POs → Price → Allocate → Recognize)
- TFRS 16: แยกบทบาท lessee/lessor, จำแนกประเภทสัญญา, ผลกระทบต่อ FS & disclosure
- หลักการสำคัญ: เพียงพอและเหมาะสมของหลักฐาน, ตรวจสอบย้อนกลับได้, เปิดเผยข้อมูลครบถ้วน
TFRS 15 – Auditor’s Checklist (Revenue Recognition)
1) ทำความเข้าใจสัญญาและภาระผูกพัน (POs)
- ☐ มีสัญญาเป็นลายลักษณ์อักษร/เงื่อนไขสำคัญครบ (ราคา, ระยะเวลา, การยกเลิก)
- ☐ แยก performance obligations ชัดเจน (สินค้า/บริการแยกได้หรือ bundled)
- ☐ ตรวจสอบการรวม/แยกสัญญาตาม substance ไม่ใช่แค่รูปแบบเอกสาร
2) ราคาและตัวแปร (Transaction Price)
- ☐ ระบุส่วนลด/รีเบต/โบนัส/penalties เป็น variable consideration และตั้งประมาณการอย่างมีหลักฐาน
- ☐ ทบทวนข้อกำหนดสำคัญ (significant financing component) หากมีการรับ/จ่ายเงินล่วงหน้า/ล่าช้า
3) การจัดสรรราคาและการรับรู้
- ☐ จัดสรรราคาตาม stand-alone selling price เมื่อมีหลาย POs
- ☐ ทดสอบว่าเป็น over time หรือ point in time (เกณฑ์ควบคุม/การได้ประโยชน์)
- ☐ ตรวจสอบหลักฐานส่งมอบ (delivery/proof of service) และเอกสารรับรองจากลูกค้า
4) การประมาณการและการเปิดเผย
- ☐ ทบทวนสมมติฐานประมาณการ (เช่น breakage, reversal) และผลกระทบต่อ contract asset/liability
- ☐ ตรวจสอบการเปิดเผยข้อมูล: โครงสร้างรายได้, ข้อสมมติฐานที่มีนัยสำคัญ, สัญญาที่ยังไม่รับรู้รายได้
TFRS 16 – Auditor’s Checklist (Lease Accounting)
1) ระบุสัญญาเช่าถูกครบ
- ☐ ตรวจสอบ embedded leases ในสัญญาบริการ/สัญญาครอบคลุมหลายองค์ประกอบ
- ☐ พิจารณา low-value/short-term exemption อย่างมีเอกสารสนับสนุน
2) จำแนกและการวัดมูลค่า
- ☐ Lessee: ตั้งค่า ROU asset และ lease liability ถูกต้อง (อัตราดอกเบี้ยเพิ่ม, ระยะเวลาเช่า)
- ☐ Lessor: จำแนกเป็น finance/operating lease ตามความเสี่ยงและผลตอบแทนที่โอน
- ☐ ทบทวน modification และ reassessment เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงสาระสำคัญ
3) การบันทึกบัญชีและการเปิดเผย
- ☐ ทดสอบค่าเสื่อม/ดอกเบี้ย และการตัดค่าใช้จ่ายสอดคล้องกับตารางชำระ
- ☐ ตรวจสอบการเปิดเผย: อายุสัญญา, อัตราดอกเบี้ย, maturity, sensitivity (ถ้ามี)
Sampling & Testing – ให้ทันและได้คุณภาพ
- ใช้ risk-based sampling (มูลค่าสูง/ความเสี่ยงสูง/รายการผิดปกติ)
- ผสม test of controls และ substantive procedures ให้เหมาะกับ maturity ของระบบลูกค้า
- จัดแฟ้ม working papers ให้ traceable: PO → Invoice → Delivery/Acceptance → GL/FS
Red Flags ที่พบบ่อย
- การรับรู้รายได้ก่อนส่งมอบ หรือ cut-off ไม่ถูกต้องช่วงปลายงวด
- ข้าม/ลืม variable consideration (rebate/discount) ทำให้รายได้สูงเกินจริง
- ไม่พิจารณา embedded leases ในสัญญาบริการ
- ไม่ทบทวน lease term เมื่อมี option ต่อสัญญาที่ “มีเหตุผลเพียงพอ” ว่าจะใช้สิทธิ
เอกสารที่ควรขอจากลูกค้า (Client Readiness Pack)
- รายได้: สัญญา/ใบเสนอราคา/ใบ PO, ตารางภาระผูกพัน (POs), หลักฐานส่งมอบ/ยอมรับ, ราคาขายแยกราย POs
- สัญญาเช่า: สัญญาฉบับเต็ม/ภาคผนวก, ตารางชำระเงิน, อัตราดอกเบี้ยที่ใช้, บันทึก modification/reassessment
- การเปิดเผย: เทมเพลต Disclosure ทั้ง TFRS 15/16 (ช่องที่ลูกค้าต้องกรอกข้อมูล)
สรุป
แก่นของการตรวจ TFRS 15/16 คือการผูกหลักการกับหลักฐานที่ตรวจสอบย้อนกลับได้ เช็กลิสต์ข้างต้นช่วยให้ทีมทำงานอย่างเป็นระบบ ลดข้อโต้แย้ง และยกระดับคุณภาพงานให้สอดคล้องกับมาตรฐานและความคาดหวังของผู้กำกับดูแล
