ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา องค์กรจำนวนมาก โดยเฉพาะสถาบันการเงินและบริษัทที่มีโครงสร้างสินทรัพย์และหนี้สินที่ซับซ้อน ต้องเผชิญกับข้อจำกัดของ การบัญชีป้องกันความเสี่ยง (Hedge Accounting) ภายใต้ IFRS 9 และ IAS 39 ซึ่งไม่สามารถสะท้อนภาพการบริหาร ความเสี่ยงอัตราดอกเบี้ยเชิงพลวัต (Dynamic Risk Management) ได้อย่างครบถ้วน โดยเฉพาะกรณีที่กิจการบริหาร Repricing Risk ในระดับ “สุทธิของพอร์ต” มากกว่าการบริหารเป็นรายสัญญา

เพื่อตอบโจทย์ดังกล่าว IASB ได้ออก Exposure Draft เรื่อง Risk Mitigation Accounting โดยเสนอการแก้ไข IFRS 9 และ IFRS 7 เพื่อพัฒนาโมเดลการบัญชีใหม่ที่สะท้อนการบริหารความเสี่ยงตามสภาพความเป็นจริงของธุรกิจมากขึ้น

ประเด็นสำคัญ

ทำให้งบการเงิน “เล่าการบริหาร Repricing Risk ได้ชัดขึ้น”

แนวคิด Risk Mitigation Accounting พยายามเชื่อม “การบริหารความเสี่ยงเชิงเศรษฐกิจ” เข้ากับ “การรายงานทางการเงิน” โดยเน้นการมองความเสี่ยงแบบพอร์ต (portfolio view) และการเปิดเผยที่ทำให้ผู้ใช้งบเข้าใจกลยุทธ์และผลกระทบได้ดีขึ้น

---

ทำไมการบัญชีแบบเดิมจึง “ไม่พอ” สำหรับ Repricing Risk

จากมุมมองของ IASB ปัญหาหลักของ Hedge Accounting ในปัจจุบัน (เมื่อใช้กับ Repricing Risk) มักสะท้อนออกมาใน 4 ประเด็นดังนี้

1. ขาดความโปร่งใส (Transparency)

   งบการเงินอธิบายได้ไม่ชัดว่ากิจการบริหารความเสี่ยงอัตราดอกเบี้ยอย่างไร ผู้ใช้งบต้องพึ่งพาข้อมูลจากแหล่งอื่น (เช่น MD&A)

2. ข้อจำกัดของรายการที่มีสิทธิ์ป้องกันความเสี่ยง (Eligible Items)

   เครื่องมือ/รายการบางประเภท (เช่น เงินฝากเผื่อเรียก หรือรายการคาดการณ์ในอนาคต) ไม่สามารถกำหนดเป็นรายการป้องกันความเสี่ยงได้ แม้ในเชิงเศรษฐกิจจะถูกบริหารความเสี่ยงจริง

3. ไม่รองรับลักษณะธุรกิจแบบพลวัต (Dynamic Nature)

   การบริหารความเสี่ยงจริงเปลี่ยนตลอดเวลา แต่การบัญชีต้องอาศัยความสัมพันธ์แบบคงที่ ทำให้เกิด proxy hedge และภาระด้านระบบ

4. ไม่สะท้อนผลการบริหารความเสี่ยงในผลการดำเนินงาน (Performance Management)

   ผลลัพธ์ของการบริหารความเสี่ยงไม่ปรากฏชัดในกำไรหรือขาดทุนเท่าที่ควร และมักเน้นการลด accounting mismatch เป็นหลัก

แนวคิดที่ควรจับตา

Repricing Risk ในโลกจริงมักถูกบริหารในระดับพอร์ต ทำให้ “โมเดลบัญชี” ที่ยึดรายสัญญาแบบคงที่อาจไม่ตอบโจทย์การสื่อสารภาพรวมความเสี่ยง.

Risk Mitigation Accounting คืออะไร

Risk Mitigation Accounting เป็นโมเดลการบัญชีทางเลือก (Voluntary) ที่ออกแบบมาเพื่อสะท้อนการบริหาร Repricing Risk บนฐานสุทธิของพอร์ต (Net Repricing Risk Exposure) โดยไม่จำเป็นต้องผูกกับเครื่องมือทางการเงินรายตัวเหมือน Hedge Accounting แบบเดิม

ประโยชน์เชิงสาระต่อผู้จัดทำงบและผู้ใช้งบ

จากมุมมองเชิงปฏิบัติ การพัฒนาโมเดลใหม่มีเป้าหมายเพื่อทำให้ “การสื่อสารความเสี่ยง” ในงบการเงินสอดคล้องกับกรอบการบริหารความเสี่ยงมากขึ้น

ประเด็นที่องค์กรและผู้สอบบัญชีควรเตรียมความพร้อม

แม้ Risk Mitigation Accounting จะเป็นทางเลือก แต่กิจการที่พิจารณานำมาใช้ควรประเมิน “ความพร้อมของข้อมูล ระบบ และเอกสาร” เพื่อให้แบบจำลองมีความสมเหตุสมผลและตรวจสอบได้

Checklist ความพร้อม (สรุปย่อ)

• เอกสาร Risk Management Policy และการกำหนด Risk Limits ที่ชัดเจน
• ระบบข้อมูลที่คำนวณ Net Repricing Risk Exposure ได้อย่างสม่ำเสมอและ audit trail ชัด
• แบบจำลอง (Model) ที่สมเหตุสมผลและตรวจสอบได้ สำหรับ Benchmark Derivatives
• การเตรียม Disclosure ตาม IFRS 7 เพื่ออธิบายกลยุทธ์และผลกระทบให้ผู้ใช้งบเข้าใจ

มุมมองของ A&A Office

Exposure Draft ฉบับนี้เป็นก้าวสำคัญในการเชื่อมโยง “การบริหารความเสี่ยงเชิงเศรษฐกิจ” เข้ากับ “การรายงานทางการเงิน” โดยเฉพาะในบริบทที่อัตราดอกเบี้ยมีความผันผวนสูงและรูปแบบธุรกิจมีความซับซ้อนมากขึ้น

ในระยะถัดไป กิจการในประเทศไทย ไม่เฉพาะสถาบันการเงิน แต่รวมถึงกลุ่มพลังงาน อสังหาริมทรัพย์ และโครงสร้างพื้นฐาน ควรเริ่มประเมินผลกระทบและความพร้อม เพื่อใช้ประโยชน์จากแนวคิด Risk Mitigation Accounting อย่างเหมาะสมเมื่อแนวปฏิบัติ/มาตรฐานมีความชัดเจนมากขึ้นในอนาคต

ต้องการทบทวนผลกระทบ IFRS 9/IFRS 7 ต่อการบริหารความเสี่ยงอัตราดอกเบี้ย?

หากองค์กรของคุณต้องการประเมินความพร้อมด้านข้อมูล/เอกสาร การออกแบบ disclosure หรือแนวทางกำกับดูแลโมเดลให้ “ตรวจสอบได้” ทีมของเราพร้อมให้คำปรึกษาเชิงปฏิบัติ

ขอคำปรึกษา